Cihuahua Kargası ve Kuzgun: Parapatrik Evrim Örneği – Samet Tekin

Giriş
Kuzgunun bir alttürü olan Corvus corax sinuatus, California’da yayılım gösterirken, genetik olarak diğer kuzgun popülasyonlarından farklılık göstermektedir. Kuzey Amerika’daki diğer kuzgun popülasyonları, Avrupa ve Asya’daki popülasyonlara California alttürüne göre daha yakın akrabadır. Kuzey Amerika’daki başka bir karga türü olan Çihuahua kargası ile kuzgunun California kladı, holoarktik kladın California kladına olan akrabalığından daha yakın bir akrabalığa sahiptir. Bu makalede geniş bir dağılım alanına sahip kuzgunlarda genetik olarak farklı iki ana popülasyon ortaya çıkarken, daha yakın akraba olan California kladı ile çihuahua kargalarının nasıl ayrı bir soy hattı oluşturup, farklı bir türe evrildiği ve iki farklı kuzgun kladlarının çok daha önce ayrılmasına rağmen neden farklı iki tür ortaya çıkarmadığı araştırılacaktır.

Bulgular
Kuzgun (Corvus corax), 54-67 cm vücut uzunluğu, 115-130 cm kanat uzunluğuna sahip, birçok farklı coğrafyada yaşamaya adapte olan omnivor bir kuştur (Svensson, Mullarney, & Zetterström, Collins Bird Guide, 2021). Holoarktik biyocoğrafik bölgenin hemen her yerinde görülür. Kuzguna oldukça benzeyen Çihuahua kargası (Corvus cryptoleucus), 44-51 cm vücut uzunluğuna sahiptir; yani vücut büyüklüğü kuzgundan biraz daha küçüktür. Yine de bu iki türün morfolojik açıdan birbirine çok benzemektedir. Çihuahua kargası kuzgundan farklı olarak kurak çayırlarda yaşar ve dağılım alanları güneybatı ABD’de New Mexico, Texas ve Arizona ile Meksika’nın kuzeyi ile sınırlıdır (eBird, 2023).

Kuzey Amerika’da da birçok bölgede yaygın olan kuzgunların California popülasyonları ile ABD’de Washington, Idaho ve Alaska eyaletleri ve Kanada da dahil olmak üzere holoarktik bölgedeki diğer kuzgun popülasyonları arasında mtDNA dizileri açısından yaklaşık %4 oranında bir farklılık bulunmaktadır (Omland, Tarr, Boarman, Marzluff, & Fleischer, 2000). Ayrıca kuzgunun holoarktik popülasyonlarının çihuahua kargası ile sitokrom b kontrol bölgesi dizileri bakımından yaklaşık %4,7 farklılık varken, kuzgunun California popülasyonları ile çihuahua kargasındaki farklılık yaklaşık %1,9’dur. Yani neticede, çihuahua kargası filogenetik açıdan parafiletik grup olarak karşımıza çıkmaktadır.

Kuzgunun California kladı ile holoarktik kladı yaklaşık 1.5-2.0 milyon yıl önce ayrılmıştır (Omland, Kearns, Restani, & Szabo, 2018). Bununla beraber, ABD’nin kuzeybatısında kuzgunlar arasında gen akışı olduğu, Figure 3’de mtDNA haplotipi örneklemlerinden anlaşılmaktadır. Kuzgunların birkaç milyon yıllık izolasyondan sonra tekrar birleştikleri bir tersine evrimleşme tablosu karşımıza çıkmaktadır.

Çihuahua kargaları, California kuzgunları ile ayrılmaları yaklaşık 1.0 milyon yıl önce gerçekleşmiştir (Omland, Tarr, Boarman, Marzluff, & Fleischer, 2000). Bu soyların ayrılması kuzgunların California ve holoarktik kladlarının ayrılmasından sonra gerçekleşmiştir. Genetik açıdan kuzgunların California kladı çihuahua kargalarına, holoarktik kuzgunlardan daha yakındır (Figure 4).

Tartışma ve Sonuç
Kuzgun popülasyonlarındaki California ve holoarktik bölgelerdeki ayrılma, Pleistosen döneminde buzul dönemlere tekabül etmektedir. Geç Pleistosen döneminde buzullar büyük ölçüde Kuzey Amerika kıtasını kaplamıştı (Figure 5). Bu yaklaşık 2 milyon yıllık dönemde muhtemelen kuzgunlar daha düşük enlemlere doğru göç ettiler.

California bölgesi muhtemelen Geç Pleistosen’deki buzul çağında kuzgunlar için sığınak olmuştur. Son buzul maksimumun ardından ise kuzgun ve çihuahua kargaları yayılım alanları genişlettiler. Nitekim California kladına ait mtDNA dizilerinin tedrici olarak kuzeybatı Amerika’da yüksek enlemlere doğru gidildikçe azalması bu varsayımı desteklemektedir.

DNA dizilerindeki farklılıklardan yola çıkıldığında, California kladındaki kuzgunlardan ayrılan bir soy hattı, yaklaşık 1 milyon yıl önce çihuahua kargalarını meydana getirmiştir. Günümüzde, kuzgun ile çihuahua kargalarının popülasyonları güneybatı ABD’de de çakıştığı coğrafyalar bulunmaktadır. Bahsedildiği gibi bu iki tür morfolojik olarak birbirlerine çok benzemekte, esas farklılıkları habitat tercihleridir. Kuzey Amerika’nın güneybatı ve güney kısımları çöl ve ılıman ya da kurak çayırlarla kaplıdır. Bununla beraber, California bölgesi Akdeniz iklimine sahiptir. Yani iklimi sonbahar, kış ve ilkbaharda yağışlı; yazın ise kuraktır (Molles, 2016). Bitki örtüsü açısından da çöl ve ılıman ya da kurak çayırlara göre daha yoğundur. Pleistosen’de Kuzey Amerika’nın kuzeyini buzulların kaplamasına güneye göç eden kuzgunlar için California bölgesi bir sığınak göre görmüştür. Bu yer değiştirme sürecinde Sierra Nevada’nın doğusunda kalan popülasyon ise türleşerek çihuahua kargalarını oluşturmuştur. Nitekim çihuahua kargaları kuzgunlara göre kurak iklimlerde yaşayan ve Bergman kuralı ile tutarlı olacak şekilde daha küçük vücut büyüklüklerine sahip hayvanlardır.

Sonuç olarak Pleistosen’de güneye göç eden kuzgunlar California’ya sığınırken, California kladından yaklaşık 1 milyon yıl önce ayrılan bir soy hattı, farklı biyocoğrafik iklime adapte olup, görece hızlı bir şekilde evrimleşmiş ve yeni bir türü meydana getirmiştir. California kladındaki popülasyonlar ise görece sabit çevresel koşulda yaşamaya devam ederken, çihuahua kargaları yeni çevresel koşullara maruz kalmıştır. Sierra Nevada Sıra Dağları ise bu dönemde muhtemelen coğrafi izolasyon sağlamış, yani çihuahua kargaları allopatrik türleşmeyle kuzgunlardan ayrılmıştır.

Yazar: Samet Tekin

Kaynak: Samet Tekin, Cihuahua Kargası ve Kuzgun: Parapatrik Evrim Örneği, https://www.researchgate.net/publication/377722705_Cihuahua_Kargasi_ve_Kuzgun_Parapatrik_Evrim_Ornegi , Erişim Tarihi: 04.08.2024

Kaynakça

eBird. (2023, 12 11). www.ebird.org/species/chirav/US adresinden alındı
11.12.2023

Johnsen, A., Kearns, A. M., Omland, K. E., & Anmarkrud, J. A. (2017). Sequencing of the complete mitochondrial genome of the common raven Corvus corax (Aves: Corvidae) confirms mitogenome-wide deep lineages and a paraphyletic relationship with the Chihuahuan raven C. cryptoleucus. Plos One, e0187316.

Map of North America showing the extent of Late Pleistocene glaciation. (2023, 12 11). USGS: https://www.usgs.gov/media/images/map-north-america-showing-extent-late-pleistocene- glaciat adresinden alındı

Molles, M. C. (2016). Ecology: concepts and applications, seventh edition. New York: McGraw-Hill Education.

Omland, K. E., Kearns, A. M., Restani, M., & Szabo, I. (2018). Genomic evidence of speciation reversal in ravens. Nature communications, 906.

Omland, K. E., Tarr, C. L., Boarman, W. I., Marzluff, J. M., & Fleischer, R. C. (2000). Cryptic genetic variation and paraphyly in ravens. The Royal Society, 2475-2482.

Svensson, L., Mullarney, K., & Zetterström, D. (2021). Collins Bird Guide. Trento: Harper Collins Publishers.