Gekkonidae – Simge Bayraktar

Ocak 15, 2023 0 Yazar: bilimolog

Gekkonidae familyası sürüngen sınıfının en büyük kertenkele ailesidir. Genelde etçil olan bu hayvanlar böcekler ve örümceklerle beslenirler. Ektoderm oldukları için sıcak bölgelerde yaşarlar. Antarktika hariç tüm dünyada bulunabilirler. Çoğu kertenkeleden farklı olarak kulaklarını aktif bir şekilde kullanırlar. En belirgin özelliklerinden birisi ses çıkarabilmeleridir. Bu şekilde birbirleri ile iletişim kurabilmektedirler. Çoğunlukla gececi olan gekoların tamamen çubuk hücrelerinden oluşan retinalara sahiplerdir. Göz kapakları olmadığı için gözlerini nemlendirmek için yalarlar. Özelleşmiş parmak altı yapılarıyla ve çoğunlukla yapışmak için genişlemiş parmaklarıyla neredeyse her yere tırmanabilirler. Döllenme istisnalar hariç ovipardır. Dişiler kalsifiye olmuş yumurtaları kaya altlarına ya da yarıklarına bırakır.

Sürüngenler, yılanları, kertenkeleleri, kaplumbağaları, timsahları, kuşları ve çoğu dinozor olan soyu tükenmiş birtakım grupları içerir. Sürüngenler mezozoikte çok daha geniş yayılışa, sayıya ve çeşitliliğe sahipti. Sürüngen çağı yaklaşık 70 milyon yıl önce sönmeye başladı. Gekkonidae familyası, sürüngen sınıfının squamata takımının bir familyasıdır.

Gekkonidae, Antarktika hariç her kıtada bulunan, geniş bir dağılıma sahip küçük, çoğunlukla etçil kertenkelelerdir. 61 cinste 950’den fazla tanımlanmış tür içeren en büyük kertenkele ailesidir.Buaile, ev kertenkeleleri ( Hemidactylus ), tokay kertenkeleleri ( Gekko ), gündüz kertenkeleleri ( Phelsuma ), yas kertenkeleleri ( Lepidodactylus ) ve dtellas ( Gehyra ) dahil olmak üzere en yaygın kertenkele türlerinin çoğunu içerir . Gekkonidae kertenkeleleri küresel olarak bulunur ve özellikle tropikal bölgelerde tür bakımından zengindir. Ağaç ve çalılar üzerinde, kayalık, taşlık ve kumluk yerlerde, hatta evlerde duvar veya tavanda yaşayan türleri de bilinir. Bazıları ses çıkarabilir. Özellikle sıcak bölgelerde olmak üzere bütün dünyaya yayılmışlardır. Sıcak bölgelerde olmasının sebebi vücut sıcaklıklarını kontrol edemedikleri için ve vücut sıcaklıklarını düzenlemek büyük ölçüde davranışsal adaptasyonlar yoluyla olduğu için çoğunlukla sıcak bölgelerde bulunurlar. Örneğin iç vücut sıcaklığını hava soğuk olduğunda güneşlenerek sıcak olduğunda gölge arayarak düzenlerler. Kendileri ısı üretmek yerine dışarıdan ısı absorblarlar bu yüzden ektodermlerdir.

Gekolar boyları 1,6 ile 60 cm arasında değişir. Çoğu böcekçildir, otçul olanları da vardır. İyi tırmanıcıdırlar. Özelleşmiş parmak altı yapılarıyla ve çoğunlukla yapışmaya uygun şekilde genişlemiş parmaklarıyla, ayaklarının altındaki elektrik çekicileri sayesinde her türlü ortamda yürüyebilirler. Eklemleri aşağıya doğru değil, yukarıya doğru çalışır. Çoğunda göz bebeği dikey olup, göz kapakları bulunmaz. Gözler sadece gözün önünde birleşen hareketsiz saydam göz kapakları ile korunur. Gözlerini kırpamadıkları için, göz kapakları olmayan türler genellikle kendi kornealarını toz ve kirden arındırmaları gerektiğinde, onları temiz ve nemli tutmak için yalarlar.

Birçok kertenkele dış kulağa sahiptir. Gekkolarda başın yan taraflarında kulak delikleri vardır. Kertenkelelerin iç kulak yapıları değişkendir. Fakat diğer kuş olmayan sürüngenler gibi, hayatlarının büyük kısmında işitme önemli rol oynamaz. Gekkolar istisnadır; çünkü erkekler alanlarını duyurmak ve diğer erkeklerin yaklaşmasını engellemek ve elbette ki kendi seslerini duyabilmek için güçlü seslere sahiptirler.

Sürüngenler ve memeliler amniyottur. Bir amifbi atadan amniyotların evrimi, karada yaşamak için birçok adaptasyonu içermektedir. Gruba ismini veren amniyotik yumurtadır; içerisi sıvıyla dolu olan bu yumurta gelişen embriyoyu kuşatan sıya geçirimsiz. Bir kabuğa sahiptir. Bu yumurta, amniyotlara karada yaşam döngülerini tamamlama yeteneği veren kendi kendine yeten göl işlevi görür. Gekkolar da amniyottur. Ayrı eşey kopulasyon organları mevcut ve döllenme daima iç genellikle ovipardır. Dişiler kalsifiye olmuş sert kabuklu, beyazımsı yumurtalar oluştururlar. Metamorfoz yoktur yumurtadan çıkan yavrular ergin bireylerin minyatürü gibidir. Dişiler genellikle kaya altları veya yarıklarına tek ya da grup halinde yumurta bırakabilirler.

Vücut epidermisten oluşmuş keratin kaplı pullardan meydana gelen bir ekzoiskelet ile kaplıdır. Salgıbezleri yok denecek kadar az. İki çift üyeleri vardır ve her bir üyede 5 parmak ve uçlarında keratin yapıda tırnak bulunur parmaklar bir yere çıkmak için yassılaşmışlardır ve mikroskobik çengeller şeklinde çok sayıda yapıştırıcı kısım içermektedir. Bazılarında vücut kenarlarında yine yapışmaya ve paraşüt gibi kullanılmaya yarayan deri uzantıları mevcuttur.

Dillerini dışarı çıkarabilirler. Deri değiştirirler ve dökülen derilerini yerler. En önemli karakteristik özelliklerinden biri ses çıkarabilmeleridir. Bu sesi dillerini ağız tavanına sürterek oluştururlar. İskelet iyi kemikleşmiş iç organları koruyacak göğüs kafesi mevcuttur. Solunumları akciğerle olur. Kalpleri 3 odacıklıdır ve atardamarda temiz ve kirli kan karışmıştır. Alyuvarlar çekirdekli ve oval yapıdadır. Kış uykusuna yatma görülür. Kuyrukları savunma esnasında çok kolay kopar ve rejenere edilir. Kuyruğun kopan kısmında omurga bulunmaz bu yüzden yenilenme kolay olur. Kolaylıkla renk değiştirirler. Geceleri koyu, gündüzleri açık renklidirler. Bazılarında tam tersi olabilir. Bazıları geceleri örümcek böcek avlayarak beslenir gündüzleri gizlenirler. Zehirli olduğu düşünülen bölgeler mevcuttur ancak zehirli değillerdir.

ÖRNEK TÜRLER

Cyrtodactylus kotschyi (Kotschy’nin ince parmaklı keleri):

Boyu 10 cm. Genellikle bitkisi bol yerlerde taş veya başka cisimlerin altında yaşarlar evlerde de bulanabilirler. Güney ve Orta Anadolu’da yaşarlar

Phyllodactylus elisae (Elisa’nın yaprak parmaklı kertenkelesi veya Werner’ın yaprak parmaklı kertenkelesi):

10 cm boy. Parmak uçları geniştir. Parmaklarda içeri çekilebilen tırnaklar bulunur. Evde ve taş altında yaşar. Güneydoğu Anadolu’da yayılım gösterirler.

Tarentola mauritanica:

Ayaklarında bulunan çok sayıda mikroskobik çengellerle en sivri yerlere hatta camlara bile kolaylıkla tırmanırlar. Afrika ve Akdeniz ülkelerinde bulunurlar. Türkiye de yoktur.

Gekko gekko (Geko):

30 cm boy. Güneydoğu Asya tokay’ı gekko gecko gerçek bir sese sahiptir ve çığlık şeklinde tekrarlayan to-kay, to-kay ötüşünden dolayı bu isim verilmiştir. Evlerde yaşar. Geceleri o kadar yüksek sesle bağırırlar ki insanlar uyanır. Hindistan ve Doğu Asya’da yayılım gösterirler.

Ptenopus garrulus:

Boy 12 cm. Güney Afrika Kalahari çölünde yaşarlar. Kum içine açtıkları 1m derinliğindeki çukurlarda barınırlar. Öğleden sonra çukurlarından başlarını çıkaran bu hayvanların binlercesi koro halinde bağırmaya başlarlar. Ve karanlık basınca hepsi seslerini keserek böcek avlamaya çıkarlar.

Palmatogecko rangei:

12 cm boy deri çok saydam olduğunda omurları ve iç organları görülebilir. Parmak aralarında geniş zarlar bulunur. Bu zarlar sayesinde kumlar üzerinde kolaylıkla yürür ve ayrıca gömülmek üzere toprağı kazarken yararlanır. Gececilerdir. Ve çoğunlukla termitle beslenirler. Güneybatı Afrika’da Nambia çölünde yaşar.

Phelsuma abotti:

15 cm boy. Testudo giganteanın karapaksı üzerinde bekleyip bu kaplumbağanın salgılarına gelen böceklerle beslenir. Gece ve gündüz dinlenmeleri sırasında karapaksın altına gizlenir. Madagaskar’ın doğusundaki bazı Hint Okyanusu adalarında yaşar.

Spharodactylus argus:

4 cm boyla en küçük keler. Antil dağlarında yaşar.

Naultinus elegans:

Boyları 20 cm. en önemli özelliği ovovivipar olmasıdır. Gündüz aktif olan bu hayvanlar ağaç gövdeleri üzerinde oldukça iyi bir şekilde kamufle olurlar. Yeni Zelenda’da yaşarlar.

Phelsuma madagascariensis:

25 cm boy. Papağan yeşili vücut rengi ve kırmızı lekelere sahip bu hayvanlar vivariumlarda yetiştirilir. Böceklerle ve tatlı meyvelerle özellikle muz ile beslenirler. Vivariumda yetiştirilenler balı çok severek yerler. Madagaskar adasında bulunurlar.

TÜRKİYE’DEKİ TÜRLER

Eublepharis angramainyu (Fırat Keleri)

Vücut boyu 25 cm. Dişiler biraz daha kısadır. Sırtta boyuna sıralar teşkil eden belirgin tüberküller bulunur. Parmak altı lamelleri düzdür. Sırt tarafın zemini sarımsı kahverengi olup, üzerinde morumsu kahverengi koyu lekeler bulunur. Kuyruk üstünde enine koyu bantlar bulunur. Çatlaklı karstik kayalıklardan oluşan vadilerde yaşarlar.

Geceleri aktif olarak veya kayalıklardaki çatlaklar arasında gözlenir. Rahatsız edildiklerinde vücudunu ayakları üzerinde yukarı kaldırarak daha heybetli görünmeye çalışırlar. Yakalandıklarında ısırmaya çalışırlar. Çekirge, akrep, örümcek ve diğer böcek türleriyle beslenir. Ayrıca kendi türü ile diğer kelerleri de yer. Bir dişi iki yumurta bırakır. Yumurtlama mayıs sonu-haziran ayı başlangıcı arasındaki dönemde gerçekleşir. Tür Şanlıurfa il sınırları içerisindeki Birecik, Akçakale, Eyyübiye, Halfeti, Ceylanpınar ve Harran ilçelerinde bulunduğu bilinmektedir.

Asaccus barani (Yaprak parmaklı keler)

Vücut boyu 10 cm. Göz bebeği dikeydir. Kuyruk altı bir sıra büyük pullarla kaplıdır. Tüberküller bacakların üst kısmında, daha küçük ve yuvarlak olarak başta da bulunur. Parmakları ince yapılı, uç tarafları geniştir. Bu kısmın alt tarafında boyuna bir olukla ayrılmış iki büyük plak bulunur. Tırnak bu oluk içine çekilebilir. Baş posteriorunda lekeler anteriora göre daha yoğundur. Sırt taraf grimsi kahverengi ve koyu lekelidir. Bu lekeler ekstremitelerin dorsalinde de bulunur.

Az bitkili taşlık kısımlar ve taş binalarda yaşarlar. Geceleri avlananlar böcek ve örümcek türleriyle beslenirler. Kuyrukları çok çabuk kopar. Ayaklarının yapışma özelliği sayesinde duvar ve tavanlarda çok rahat hareket ederler. Bir dişi 1 2 yumurtayı taş aralarına bırakır. 1 veya 2 yaşında eşeysel olgunluğa ulaşırlar. Türkiye popülasyonlarında en yüksek ulaştıkları yaş 6 olarak belirlenmiştir. Endemik olan bu tür Şanlıurfa ilinin Harran, Halfeti ve Birecik ilçelerinde, Mardin ilinin Nusaybin ilçesinde bulunduğu bilinmektedir.

Cyrtopodion scarbum (Karinalı keler):

Vücut boyu 12cm olabilir. Sırtta sık, boyuna karinalı tüberkül sırası bulunur. Tüberküllerin büyüklüğü, tüberküller arası mesafeden daha fazladır. Göz bebeği dikey, parmakları ince yapılıdır. Kuyruk altı iri tek sıra halinde düz pullarla örtülüdür. Sırt taraf açık gri renkte ve yuvarlağımsı koyu lekelerdir. Koyu lekeler kuyrukta enine bantlar teşkil eder. Gövde yanlarındaki lekeler sırttakilerden daha siliktir.

Seyrek bitkili taşlık ve kayalık kısımlarda yaşar. Oturulan evlerde sık görülür. Kuyrukları çok çabuk kopar. Besinleri böcek ve örümcektir. Geceleri taş binaların duvarlarında ve sokak lambalarının yakınlarında avlanır. Üreme dönemi mart-ağustos arasıdır. Bu dönem boyunca çiftleşme 3 kez gerçekleşebilir ve dişi her seferde 1 2 yumurta bırakır. Yavrular 30-40 gün içinde yumurtadan çıkarlar. Türkiye’de Şanlıurfa’da Akçakale, Harran, Siverek, Suruç ve Ceylanpınar; Mardin’de Midyat ve Nusaybin; Şırnak’ta Cizre, Silopi de bulunmaktadır.

Hemidactylus turcicus (Geniş parmaklı keler)

Halk arasında “Süleymancık” ve “Türk Keleri” olarak da bilinirler. Vücut boyu 10 cm göz bebekleri dikeydir. Baş vücuttan bariz bir boyunla ayrılır. Başın üstünde değişik büyüklüklerde tüberküller mevcuttur. Kulak küçük ve yuvarlağımsıdır. Sırtta, ensede, ekstremitelerin ve kuyruğun dorsalinda büyük ve karinalı tübüller vardır. Karın pulları düzdür ve birbirlerini kısmen örter. En belirgin karakteristiği parmak yapısıdır. Parmak altında çift sıralı lameller ve bu lameller ortasında tırnak bulunur. Parmaklar yandan basıktır. Erkek bireylerde preanal porlar bulunur. Sırt taraf grimsi veya açık kahverengidir. Kuyruk üstünde koyu veya açık kahverengi bantlar bulunur. Sırt ve karın pullarının üstünde açık kahverengi noktalar mevcuttur. Taş altı, kaya yarıkları ile evlere ve harabelerde yaşar. Kuyrukları çok çabuk kopar.

Duvar ve tavanlarda çok rahat hareket ederler. Besinleri insecta, arachnida ve crustacea gruplarındaki canlılardır. Daha çok geceleri avlanır. Ses çıkartır. Bir dişi iki yumurta bırakır. Kuluçka süresi 3 ay kadar sürer. İki veya 3 yaşında eşeysel olgunluğa ulaşan türlerin Türkiye’deki popülasyonlarında en yüksek ulaştıkları yaş 9 olarak saptanmıştır. Dişi bireyler 44-45 mm vücut büyüklüğünde eşeysel olgunluğa ulaşırlar. Türkiye’nin tüm sahil bölgelerinde yayılan türün son dönemlerde yapılan çalışmalarda Afyon, Şanlıurfa ve Kilis gibi iç bölgelerde de varlığı saptanmıştır.

Mediodactylus heterocercus (Mardin keleri):

Vücut boyu 12 cm kadardır. Göz bebeği dikeydir. Nazal plakalar arasında 1 pul bulunmaktadır. Sırtta boyuna uzanan tüberkül sıralarının sayısı 10’dur. Sırt tarafında üçgen şeklindeki tüberküllerin boyları enlerine eşit veya az uzundur. Parmakları ince yapılı, kuyruk altı küçük karinalı pullarla örtülüdür. Sırtın rengi gri olup üzerinde düzenli enine koyu şeritler bulunur. Söz konusu şeritler enseden başlayarak kuyruk sonuna kadar devam eder.

Seyrek bitkili taşlık ve kayalıklarda, oturulan veya terk edilmiş evlerde ve mağaralarda bulunur. Diurnal özellik göstermekle beraber geceleri de aktiftir. Böcek ve örümcek türleri ile beslenir. Yaşadığı ortamın zemin rengi ve ışık koşullarına göre az da olsa renk değiştirir. Geceleri böcekleri avlamak içi sokak lambalarının yakınlarında sık görülür. Ve yüksek ses çıkartılar. Yaşadıkları ortamın rengine uyum sağlarlar. Geceleri lamba ışığında saydam bir şekilde bulunur. Güneydoğu Anadolu’da yaygın olarak bulunurlar. Bulunduğu biyotopa adapte yeteneği iyi gelişmiştir. Ayrıca güçlü ve rahatsız edecek derece yüksek ses çıkarır. Bir dişi 1-2 yumurtayı taşların arasına, bazen de diğer dişilerle grup halinde bırakır. Nisan sonundan eylül sonuna kadar aktiftirler. Türkiye’de Siirt, Mardin, Bitlis, Diyarbakır, Gaziantep, Şanlıurfa, Batman, Adıyaman, Bingöl, Elazığ ve Kilis de bulunmaktadır.

Mediodactylus danilewskii (Danilewski ince parmaklı keleri):

Vücut boyu 10 cm kadar, göz bebekleri dikeydir. Vücut dorsiventralden yassılaşmıştır. Tüm vücut granüle benzer yumuşak ve düz pullarla örtülmüş baş, gövde, tibianın ventral tarafı ön ve arka bacak kaide kısımları arasında bu pullara ilaveten 9-12 uzunlamasına sıra halinde karinalı tüberküller vardır. Kuyruk altı pulları rejenere olmamış örneklerde düz ve bazal kısımları dar, ön tarafları geniş bir şekilde birbirinin ardı sıra uzanırlar. Rejenere olmuş kuyrukta bu pullar küçüktür. Parmaklar ince yapılı, kuyruk altı pulları karinalı değil. Sırt tarafında açık veya koyu gri veya sarımsı kirli gridir. Kuyruk altı kısımları gri veya sarıdır.

Az bitkili taşlık kısımlar ve kayalıklarda yaşar. Evlerde de görülür. İnce yapılı parmaklarına rağmen duvar ve tavanlarda çok rahat hareket edebilirler. Kuyrukları çok çabuk kopar. Besinleri böcek ve örümcek türleridir. Dış ortamın ışık durumuna göre belirgin bir şekilde renk değiştirirler. Bir dişi 1-2 yumurtayı taş arası veya kaya yarıklarına, bazen de grup halinde bırakırlar. Türe ait örnekler Trakya, Orta ve Kuzeybatı Anadolu ve bu sahillerdeki adalar, Kuzeydoğu Anadolu, göller bölgesi, Marmara denizi adaları, Sivas, Tokat ve Amasya civarında yayılış gösterir.

Mediodactylus orientalis (İnce parmaklı keler):

Vücut boyu 10cm kadar, gözbebekleri dikeydir. Boyun bariz bir şekilde belirgindir. Baş dorsalinde düz ve kabarık ensenin üst kısmında ise karinalı pullar mevcuttur. Kuyruk pulları segmentler halindedir. Kuyruk altı pulları rejenere olmamış örneklerde düz ve bazal kısımları dar, ön tarafları geniş bir şekilde birbiri ardına uzanır. Rejenere olmuş kuyrukta bu pullar küçüktür. Zemin rengi açık veya koyu yeşilimsi gridir. Baş ve ekstremitelerin dorsalinde zemin rengi üzerinde siyah renkli küçük lekeler bulunmaktadır. Kuyruğu alt kısmı portakal turuncumsu veya sarımsı renktedir.

Türler kuru, taşlık ve kayalık yerlerde bulunur. Ağaç kabuklarının altında, taş duvarlarda ve binaların içinde ve dışında bulunabilir. Kuyrukları çok kolay kopar. Dişiler üreme döneminde genellikle iki adet sert kabuklu yumurtayı yaşların altına bırakır. Yaklaşık 10 haftalık bir kuluçka süresi sonunda yavrular yumurtadan çıkar. 1-2 yılın sonunda cinsel olgunluğa ulaşan bireylerin 8 yıl boyunca yaşamlarını sürdürürler. Geceleri aktif olan türler gün içinde sabah ve akşam saatlerinde de rastlanılabilir. Besinleri özellikle örümcekler olmak üzere arthropodlardır. Ayrıca karınca ve böcek larvalarıyla da beslenirler. Türün ülkemizdeki dağılış sahasını Hatay ve Kahramanmaraş civarı, Konya civarı, Manavgat ve Silifke arasında kalan Güney sahilleri, Ereğli ve Karapınar (Konya) içine alan bölge oluşturur.

Stenodactylud grandiceps (Tombul keler):

Vücut boyu 10 cm kadar, görünüşü tıknazdır. Göz bebekleri dikeydir. Baş küt ve boyundan bariz bir şekilde ayrılmaktadır. Baş pullarının neredeyse tamamı karinalıdır. Baş üstünü örten pullar diğerlerine nazaran daha iridir. Başın üstünde, ön ve arka kısmında zayıf birer çukurluk mevcuttur. Kulak açıklığı dar ve oval yapıdadır. Vücut pulları açısından homojen ve karinalıdır. Sırt pulları karındakilere göre daha küçük yapılıdır. Parmaklarda çukurlaşma ya da yanal genişleme mevcut değildir. Kuyruk kaidesinin her iki yanında da erkeklerde dişilere nazaran daha belirgin karinalıdır. Başın dorsalinde koyu kahverengi ve düzensiz küçük nokta şeklinde beyaz benekler bulunur. Ergin bireylerde sırtın zemin rengi açık kahverengidir. Yaş ilerledikçe bu zemin rengi yerini pembemsi kahverengiye bırakır. Sırtta dört enine koyu beyaz lekeler mevcuttur.

Az bitkili taşlık ve kayalıklarda yaşar. Başta kın kanatlılar olmak üzere böcek ve örümcek türleriyle beslenir. Yuva yapımı ön ekstremiteler ile kazılan toprağın arka ekstremitelerde uzaklaştırılması şeklindedir. Yuvanın giriş kısmı, kuyruk hareketleri ile düzeltilmektedir. Gündü saatlerini altı düz ve toprağa gömülü taşlar altında geçiren türler günbatımından sonra aktif hale geçmektedir. Dişi bireyler rahatsız edildiklerinde bacaklarını dikleştirerek vücutlarını yerden yükseltip sırtlarını kambur hale getiriler. İyice rahatsız edilen örneklerin karşı tarafı korkutmak için ses çıkardıkları bilinmektedir. Türkiye’de Gaziantep ve Kilis civarında saptanmıştır.

Yazar: Simge Bayraktar

KAYNAKLAR

Akdeniz Sakanguru , https://tr.wikipedia.org/wiki/Hemidactylus_turcicus , Erişim Tarihi: 15.01.2023

Baran, İ. , Avcı, A. , Kumlutaş, Y. , Olgun , K. ve Ilgaz Ç. Türkiye Amfibi ve Sürüngenleri, Palme Yayınları, 2020.

Gekkonidae , https://www.mindat.org/taxon-5666.html , Erişim Tarihi: 15.01.2023

Gekkonidae , http://www.turkherptil.org/TurListe.asp?IcerikKatId=30 , Erişim Tarihi: 15.01.2023

Gekkonidae , https://tr.wikipedia.org/wiki/Gekkonidae , Erişim Tarihi: 15.01.2023

Hickman, C. P. , Roberts L.S. , Keen S.L. , Larson A. , I’Alson H. ve Eisenhour D. J. Zooloji: Entegre Prensipler, (Çev. Ed. Ertunç Gündüz), Palme Yayınevi , 2016.

Izadi, H., Stewart, K. M., & Penlidis, A. (2014). Role of contact electrification and electrostatic interactions in gecko adhesion. Journal of the Royal Society, Interface, 11(98), 20140371. https://doi.org/10.1098/rsif.2014.0371

Kotschy’s gecko , https://en.wikipedia.org/wiki/Kotschy%27s_gecko , Erişim Tarihi: 15.01.2023

Orçun Bozkurt, Genel Biyoloji, Pegem Akademi, 2017.

Simon, E. J. , Dickey, J.L. , Hogan, K. A. ve Reece J. B. Campbell Temel Biyoloji Fizyoloji İlaveli, (Çev. Ed. Ertunç Gündüz ve İsmail Türkan), Palme Yayınları , 2017.

FOTOĞRAF KAYNAKÇA

Şekil 1. https://m.facebook.com/bilgileriblyrmsnz/photos/geko-kertenkelesi-adl%C4%B1-s%C3%BCr%C3%BCngen-g%C3%B6zlerini-yalayarak-su-i%C3%A7er/501894256582344/ , Erişim Tarihi: 15.01.2023

Şekil 2. https://www.alamy.com/stock-photo-kotschys-gecko-cyrtodactylus-kotschyi-mediodactylus-kotschyi-cyrtopodion-76089384.html , Erişim Tarihi: 15.01.2023

Şekil 3. https://reptile-database.reptarium.cz/species?genus=Asaccus&species=elisae , Erişim Tarihi: 15.01.2023

Şekil 4. https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Tarentola_mauritanica_20120707a.jpg , Erişim Tarihi: 15.01.2023

Şekil 5. https://stringfixer.com/tr/Gekko_gecko , Erişim Tarihi: 15.01.2023

Şekil 6. https://www.wikiwand.com/en/Ptenopus , Erişim Tarihi: 15.01.2023

Şekil 7. https://www.imago-images.com/photos/palmatogecko-rangei , Erişim Tarihi: 15.01.2023

Şekil 8. http://www.phelsuma.org/main/taxonomy/abbotti/abbotti_sumptio.html , Erişim Tarihi: 15.01.2023

Şekil 9. http://www.dwarfgeckos.com/sphaerodactylus/s_a/sphaerodactylus_argus.php , Erişim Tarihi: 15.01.2023

Şekil 10. https://www.flickr.com/photos/52197480@N04/6928747810 , Erişim Tarihi: 15.01.2023

Şekil 11. https://reptula.com/topic/2839-day-gecko-phelsuma-bak%C4%B1m%C4%B1/ , Erişim Tarihi: 15.01.2023