Dunning Kruger: Cehalet, bilgiden daha çok güven doğurur – Onur Kenan Aydoğdu
Okuma ve araştırma yapan pek çok insan okudukça ve araştırdıkça kendine olan güvenin azaldığını hisseder. Okumayan , araştırmayan yani bilginin peşinden koşmayan insanlarda ise durum tam tersidir. Kendilerine olan güvenleri oldukça fazladır. Ünlü İngiliz Biyolog Charles Darwin’in dediği gibi ‘’Cehalet, bilgiden daha çok güven doğurur.’’ 1
Bilginin artıkça cesaretin azaldığı, bilginin azaldıkça cesaretin arttığı bu duruma Dunning Kruger Etkisi denmiştir. Sosyal psikologlar David Dunning ve Justin Kruger’in isimlerini taşıyan bu etki en basit tabiri ile ‘’cahil cesareti’’ olarak adlandırılabilir. Dunning Kruger etkisi bir konuda yeterli bilgi düzeyine sahip olmayan kişilerin kendisini oldukça yetkin görme ön yargısıdır. 2 Halk dilinde, bu ön yargıyı yaşayan insanların “aptal dağında” olduğu söylenir. 3 4
Hayatında hiç yazı yazmamış bir kişinin, yazı yazmak denilince ilk akla gelen isim olduğunu söylediği, fizik alanında hiçbir okuma yapmamış bir kişinin fizik konusunda usta olduğunu dile getirdiği, sınavdan geçebilecek notu alamayan bir öğrencinin yüksek bir not beklediğini ifade ettiği durumlarla pek çok kişi karşılaşmıştır. Kruger ve Dunning (1999) 2000 Ig Nobel ödülü alan “Vasıfsız ve farkında değil’’ adlı çalışmalarında günlük hayatta gözlemlenen bu probleme odaklanmaktadır. Bu çalışmada, belirli bir alanda ya da konuda vasıfsız ya da yetenekleri sınırlı bireylerin, gerçekte olduğundan çok daha fazla bilgi ve beceriye sahip olduklarına inanma eğilimleri, diğer bir ifadeyle “hayali başarı sanrısı” incelenmektedir. 5
Peki neden hiçbir bilgiye, donanıma sahip olmadığı halde insanlar cesur bir şekilde sanki bilgiye ve donanıma sahipmiş gibi davranır? Neden bilgiye ve mevcut donanıma sahip kişiler sanki hiçbir şey bilmiyormuş gibi davranırlar?
Mevcut donanıma sahip olmayan kişiler dünyaya kendi pencerelerinden bakarlar. Kendi pencerelerinden baktıklarından dolayı gördükleri tek şey kendi yetkinlikleridir ve bu yüzden her daim yeterli seviyede olduklarını düşünürler. Mevcut donanıma sahip olan kişiler ise dünyaya dışarıdan bakarlar ve bilgi okyanusundaki yerlerini gördükçe daha öğrenilecek pek çok şeyin olduğunun farkına vararak ‘’Meğerse ben hiçbir şey bilmiyormuşum.’’ derler. Böylelikle bilgisi olmayan, kendisi ile yetinerek övünmeye, bilgisi olan kendisini yetersiz görerek mütevazi olmaya devam eder. Biri kendini yeterli gördüğü için aynı seviyede kalır diğeri kendini yetersiz gördüğü için her daim daha da yetkin olur. İşte Cehalet-Güven eğrisi de budur ki bilgi azaldıkça güven artar, güven artıkça bilgi azalır; bilgi artıkça güven azalır, güven azaldıkça bilgi artar.
Derslerinde başarılı olmadığı ve hiç ders çalışmadığı halde sınavda en iyi yapacağını düşünen bir öğrenci ile derslerinde çok iyi olduğu ve her daim çalıştığı halde sınavda kötü yapacağını düşünen bir öğrenciyi karşılaştırın. Biri kendisini, yetersiz olduğu halde yetkin görerek çalışma gereği duymayacak diğeri, yetkin olduğu halde daha çok çalışacaktır. Ve aralarındaki yetkinlik makası da böylelikle açılmaya devam edecektir. Dunning Kruger etkisine bu gibi günlük hayattan pek çok örnek verilebilir.
Ünlü Antik Yunan filozofu Sokrates’in ‘’ Bildiğim tek şey, hiçbir şey bilmediğimdir.’’ 6 dediği şey tam da budur. Bilen kişi , bilmediği pek çok şey olduğunun farkına varır ve
öğrendikçe, araştırdıkça ‘’Hiçbir şey bilmiyormuşum.’’ hissine kapılır. Bu yüzden konuşmakta acele etmez, sözlerini tartarak söyler ve en önemlisi de gereğince susar. İnsan bilgi denizinin içinde ilerledikçe daha çok sükut eder çünkü bilginin vermiş olduğu sorumluluğun bilincindedir. Olur ki bilmediğim bir şey hakkında yanlış konuşurum diye düşünür ve susar. Halbuki konuşan insanlardan çok çok daha iyi bilmektedir lakin sahip olduğu yetkinlik onda mütevaziliğe yol açar.
Bilgisizliğin verdiği özgüven ile pek çok insan her daim konuşmaktadır çünkü söylediklerinin yanlış ya da doğru olduğu noktasında herhangi bir sorumlulukları yoktur ki bilmediklerinden dolayı söylediklerinin doğru ya da yanlış olup olmadığını da bilmezler. Hiçbir zaman kendilerini geliştirmek gibi dertleri de yoktur çünkü geliştirmeye gerek bir yanlarının olduğunu düşünmezler.
Dışarıdan bu tabloya bakıldığı zaman insanlar her daim her konuda cesurca, özgüvenli şekilde konuşan, hiçbir korkusu olmayan insanlara ‘’bilge’’ gözüyle bakmış, sessiz, sakin , özgüvensiz insanlara ise ‘’cahil’’ damgası vurmuşlardır. Halbuki bilgisizliğin verdiği güveni bilgi hiçbir zaman vermemiştir ve vermeyecektir de. Bu yüzden bilgiye sahip olmayanlar cesur olmaya, seslerini çokça çıkarmaya , bilgili olanlar ise kendini, hiçbir şey bilmiyormuş gibi görüp sükut etmeye devam edecektir. Görünürde ‘’bilmiş’’ gözüken kişiler kendi durumlarının farkında olmayıp öğrenmek için çaba göstermemekten dolayı ‘’cahil’’ kalacak , ‘’cahil’’ gözüyle bakılan insanlar bilgi açlığının farkında olup öğrenmek için çabaladığından ‘’bilge’’ olacaktır. Her daim görünene değil görünenin ardına, daha derine bakmak lazım…
Yazar: Onur Kenan Aydoğdu
Kaynak: Hacettepe Üniversitesi , Maksima Bilim, Kültür, Sanat Ve Edebiyat Dergisi , (Eylül, 2021.) , 9-12.
Dipnotlar;
1 https://www.oxfordreference.com/view/10.1093/acref/9780191826719.001.0001/q-oro-ed4-00003457 , Erişim Tarihi: 07.09.2021
2 The Dunning-Kruger Effect: When Unskilled People Overestimate Themselves , https://online.edhec.edu/en/blog/dunning-kruger-effect/ , Erişim Tarihi: 07.09.2021
3 ^ Stainer, James (5 Aralık 2017). “Mount Stupid” (İngilizce). The Engineering Manager. 15 Aralık 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Ocak 2021.
4 ^ Howard, Jonathan (28 Kasım 2018). Cognitive Errors and Diagnostic Mistakes: A Case-Based Guide to Critical Thinking in Medicine (İngilizce). Springer (yayınevi). s. 362. ISBN 3319932241. Erişim tarihi: 24 Ocak 2021.
5 Somyürek,Sibel-Çelik, İbrahim.’’ DUNNING-KRUGER SENDROMU VE ÖZNEL DEĞERLENDİRMELER’’. EĞİTİM TEKNOLOJİSİ Kuram ve Uygulama Cilt:8 Sayı:1 Yıl:2018: 141-157
6 Sokrates , https://tr.wikiquote.org/wiki/Sokrates , Erişim Tarihi: 07.09.2021